Zapraszamy turystów na spacer Ścieżką Edukacji Ekologicznej na Ostrowie Lednickim. Można podziwiać bez czarny, który właśnie kwitnie.
Bez czarny (Sambucus nigra L.) to krzew lub niskie drzewo dorastajÄ…ce do 10 m wysokoÅ›ci, którego cechÄ… charakterystycznÄ… sÄ… zdrewniaÅ‚e gaÅ‚Ä™zie pokryte okazaÅ‚ymi przetchlinkami. Należy do rodziny Caprifoliaceae – przewiertniowate. Nazywany bywa bzem lekarskim lub bzem aptekarskim, w Wielkopolsce hyćkÄ… lub hyczkÄ…, a na ÅšlÄ…sku – holundrem. MÅ‚ode gaÅ‚Ä…zki sÄ… koloru zielonego z biaÅ‚ym i gÄ…bczastym rdzeniem. LiÅ›cie sÄ… nieparzysto-pierzastozÅ‚ożone, kwiaty biaÅ‚e (kremowe) o silnym zapachu, zebrane w baldachoksztaÅ‚tne kwiatostany. Najczęściej kwitnÄ… w czerwcu, w tym roku już pod koniec maja. Owocem jest czarnofioletowy pestkowiec, nasiona sÄ… trujÄ…ce. RoÅ›lina azotolubna, w Polsce czÄ™sto spotykana w lasach liÅ›ciastych, zwÅ‚aszcza nadrzecznych i zaroÅ›lach. WystÄ™puje także na rumowiskach, ugorach, przy wiejskich zabudowaniach, na terenach dobrze nasÅ‚onecznionych.
Bez czarny byÅ‚ użytkowany przez czÅ‚owieka na przestrzeni wieków. Kwiaty i owoce wykorzystywano podczas przeziÄ™bienia jako Å›rodek napotny i przeciwgorÄ…czkowy. Z owoców przyrzÄ…dzano soki, konfitury i powidÅ‚a. Sok z owoców używany byÅ‚ przez kobiety do malowania brwi i rzÄ™s na czarno. W Polsce od Kurpi do Tatr wyrabiano z bzu najróżniejsze piszczaÅ‚ki: fujarki, szaÅ‚amaje, dutki, flety i inne. Wiejscy muzykanci grywali na nich w celu odpÄ™dzenia zÅ‚ych mocy z chat i obejÅ›cia. U SÅ‚owian poÅ‚amanie krzewu bzu byÅ‚o dużą winÄ…, wykarczowanie – grzechem Å›miertelnym. Huculi wierzyli, że w najbliżej rosnÄ…cym od domu krzaku bzu zamieszkuje Dido – dobry dziad, opiekun obejÅ›cia. MieszkajÄ…cy w naszym kraju Å»ydzi sadzili bez na dziedziÅ„cach synagog, ufajÄ…c, że jest to roÅ›lina bÅ‚ogosÅ‚awiona i bÅ‚ogosÅ‚awieÅ„stwo przynoszÄ…ca. Na terenach zaboru pruskiego niektórzy Polacy zdejmowali czapki, przechodzÄ…c obok czarnego bzu, ale byÅ‚ to zwyczaj przejÄ™ty od Niemców, a nie rodzimy.
tekst i zdjęcia K. Renn
Literatura
Zbigniew Celka. 2014. RoÅ›liny nad LednicÄ…. Ostrów Lednicki. Åšcieżki Edukacji Ekologicznej w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. PoznaÅ„–Lednica.
Stefan i Olga KÅ‚osiewicz. 2011. Ocalić od zapomnienia. Przyroda w polskiej tradycji. Sport i Turystyka – MUZA SA. Warszawa.