Czytanie z kości

20.05.2011

*

Od roku 2004 roku do 2010 roku w XVIII-wiecznym spichlerzu z Majkowa, na terenie Małego Skansenu Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, udostępniana była wystawa będąca przykładem współpracy archeologa i antropologa. W oparciu o ludzki materiał szkieletowy pozyskany z grobów na dwóch różnych cmentarzyskach, przybliżono metodykę prac terenowych i przedstawiono możliwości analiz specjalistycznych, które poszerzają naszą wiedzę o zmarłych, ich wyglądzie, budowie ciała, diecie, przebytych lub trapiących ich chorobach, jak i ostatecznie o przyczynach ich śmierci.

 

 

Czytanie z kości

 

Wnętrze spichlerza zostało podzielone na dwie części, dzięki czemu uzyskano niejako dwie sale ekspozycyjne. Na ścianie wejściowej w obu salach znajdują się teksty wprowadzające, opisujące wyniki badań archeologicznych prowadzonych na danym cmentarzysku. Zawierają one szczegółowy opis grobu: jego kształt i wypełnisko, elementy konstrukcyjne jamy, opis i analizę darów grobowych, ułożenie zmarłego w jamie, orientację szkieletu i analizę stratygraficzną grobu i cmentarzyska. Informacje te zostały wzbogacone o wykonaną przez archeologa w terenie, w trakcie prac wykopaliskowych, dokumentację rysunkową grobów i zabytków wydzielonych, oraz dokumentację fotograficzną cmentarzyska, pochówku, w tym zbliżeń wyjątkowo interesujących partii szkieletu.

W każdej z sal, w gablotach, został rozłożony całkowity, pojedynczy kościec osobnika: od czaszki, przez partie tułowia, kończyn górnych i dolnych aż do paliczków stóp. Nad gablotami, zamieszczono zdjęcia kości, z zaznaczeniem zmian chorobowych, degeneracyjnych lub zwyrodnieniowych uzupełnionych o ich dokładny opis. Wyniki szczegółowych badań antropologicznych, pozwalają współcześnie ocenić kondycję osobnika pochowanego na badanym cmentarzysku. Dokładna analiza paleopatologiczna szkieletu mówi nam o stanie zdrowia zmarłego. Zaprezentowano również wyniki badań radiologicznych z zaznaczonymi czytelnie zmianami chorobowymi. Na wystawie przedstawiono również wyniki i zdjęcia z badań tomokomputerowych. Obok materiałów zdjęciowych są także opisy morfologiczne kości, dokładne analizy i oceny zmian kostnych, ze wskazaniem na stany zapalne, urazy bądź przebyte za życia choroby. Zaprezentowano wyniki badań histologicznych jak i nowatorskie dla materiałów wykopaliskowych (tzw. historycznych) wyniki badań DNA.

Na wystawę wybrano szkielety dwóch dorosłych kobiet, zmarłych w zbliżonym do siebie wieku — Adultus (25–35 lat), których badania pozwoliły uzyskać pełne wyniki zarówno pod względem archeologicznym jak i antropologicznym.

Jeden należy do tzw. lednickiej gigantki — kobiety o wzroście 215,5 cm. Pochówek odkryty w 1977 roku, na cmentarzysku szkieletowego Ostrowa Lednickiego. Grób datowany jest na przełom wieku XII/XIII, bądź na wiek XIII. W grobie odsłonięto duży-olbrzymi szkielet dorosłego osobnika (in situ 208,5 cm) dobrze zachowany, niestarannie ułożony w grobie. Wiek zmarłej określono na 25–30 lat. Badania radiologiczne i tomograficzne wykazały zmiany w obrębie kości podstawy czaszki, m. in. sklerotyzację lewej kości skroniowej spowodowaną przez łagodny nowotwór — kostniak. Rozległe zmiany degeneracyjne, skolioza, ślady po złamaniach i spowodowane przeciążeniem, a także skostnienia więzadeł i przyczepów mięśniowych, są następstwem głównej choroby — gigantyzmu.

Drugi kobiecy szkielet został znaleziony w 2001 roku na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Dziekanowicach, stanowisko 22, zlokalizowanym na lądzie, naprzeciw przeprawy na Ostrów Lednicki i użytkowanym od połowy XI wieku po wiek XIII. W regularnym grobie i w czytelnej jamie grobowej odsłonięto złożony na grzbiecie, w pozycji wyprostowanej, szkielet dorosłej kobiety, u której na poziomie 10–12 żebra strony lewej znaleziono zwapniałą torbiel bąblowca. Był to twór o twardej konsystencji, częściowo uszkodzony, był wypełniony ziemią.

Wiek zmarłej określono na 25–35 lat. Odkryty grób datowany jest na przełom XI/XII wieku. Dzięki szczegółowym badaniom, przeprowadzonym na kościach szkieletu zmarłej kobiety, stwierdzono iż główną przyczyną złego stanu zdrowia kobiety była choroba pasożytnicza wywołana pasożytem z rodziny tasiemcowatych. Bąblowica jest chorobą odzwierzęcą. Była i jest powszechna wszędzie tam gdzie człowiek i zwierzęta domowe (psy, owce, bydło) żyły i żyją w bliskim kontakcie, w niehigienicznych warunkach.

 

 

tekst Anna i Jacek Wrzesińscy 




tre zostaa wydrukowana ze strony
https://lednicamuzeum.pl/wiadomosc,czytanie-z-kosci.html