Pierwiosnek lekarski (pierwiosnka lekarska) Primula veris L. [= Primula officinalis (L.) Hill] to bylina z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae) o wysokości 15-30 cm. Nazwy rośliny – rodzajowa primus (= pierwszy) i gatunkowa veris (= wiosenny) – pochodzą z języka łacińskiego. Oznaczają pierwszy kwiat wiosny, nawiązując do wczesnej pory zakwitania rośliny. Nazwa ludowa pierwiosnka to kluczyki.
Liście są jajowate lub podłużnie jajowate, brzegiem karbowano-ząbkowane, pomarszczone, zebrane w przyziemną różyczkę, z której środka wyrasta łodyga kwiatowa. Pęd kwiatowy jest bezlistny, na szczycie z baldaszkowatym kwiatostanem, utworzonym z 10 do 30 złocistożółtych, pachnących kwiatów. Kwitnie w kwietniu i maju. W kwiatach widoczna jest heterostylia (istnieją dwa rodzaje kwiatów, w jednych kwiatach słupki są wyżej niż pręciki, w drugich odwrotnie), która utrudnia samozapylenie. Roślina rozmnaża się głównie przez nasiona. Występuje niemal na całym obszarze Polski, w górach po piętro pogórza, rzadko w reglu dolnym. Rośnie na murawach kserotermicznych (są to nieleśne zbiorowiska roślinne o charakterze murawowym lub murawowo-ziołoroślowym) i na suchszych łąkach. Populacje liczą zwykle od kilkudziesięciu do kilkuset osobników.
Pierwiosnek lekarski na Ostrowie Lednickim można spotkać głównie we wschodniej części wyspy na glebie próchniczno-mineralnej, lekkiej – jest to piasek gliniasty mocny. Roślina wchodzi w skład zbiorowiska Dactylisglomerata-Calamagrostis epigejos (ze związku Arrhenatherion elatioris) z udziałem gatunków z klasy Molinio-Arrhenatheretea (czyli łąk kośnych) wraz z dużym udziałem gatunków termofilnych (ciepłolubnych). Licznie występuje również w południowej części wyspy w pobliżu zespołu pałacowo-sakralnego. Dawniej obecność pierwiosnków była dowodem nawożonego pastwiska.
Roślina objęta była w Polsce częściową ochroną gatunkową do 9 października 2014 roku.
tekst i zdjęcia K. Renn
Literatura:
Urbański Ł.
Witkowska-Żuk L.