piątek 30 grudzień 2011

Lednicka wystawa w Bytomiu!

Wystawa „Wyspa władców. Ostrów Lednicki – siedziba pierwszych Piastów” autorstwa dra Janusza Góreckiego (scenariusz) i Wojciecha Kujawy (wizualizacja plastyczna) – pracowników Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, która eksponowana będzie w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu od 12 stycznia do 11 marca 2012 r. nawiązuje do jednego z ciekawszych okresów naszej narodowej historii.

Sięga ona do czasów  kształtowania się zrębów państwowości polskiej, tj. tego momentu w którym tytułowa wyspa spełniała rozliczne, ważne z punktu widzenia ówcześnie panujących władców, funkcje. W historycznym krajobrazie czasów 2 połowy X – 1 połowy XI w. Ostrów Lednicki był jednym z najważniejszych ośrodków władzy książęcej i królewskiej, stanowił jedno z centrów chrześcijańskiego kultu oraz  miejsce chrztów elit i sakralizowane miejsce pochowków uprzywilejowanych, jak i rejon o wyjątkowej militaryzacji i skali zasiedlenia. 

 

           

     Tak zarysowane i przedstawione funkcje tego wyspowego centrum władztwa odtworzono dzięki przeprowadzonym w przeciągu ostatnich lat intensywnym pracom wykopaliskowym – zarówno naziemnym, jak i podwodnym. Przebogate zespoły archeologicznych zabytków z tych badań trafiły do Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy – pełniącego rolę ich depozytariusza.  To właśnie dzięki zbiorom tej placówki możliwe było zorganizowanie w Muzeum w Bytomiu ekspozycji prezentującej górnośląskiej społeczności  rolę tego jeszcze do niedawna zapoznanego miejsca.

           Zabytki lednickie zaprezentowano na ekspozycji w bogatej ilościowo kolekcji liczącej około 300 oryginalnych egzemplarzy, kilkunastu kopiach oraz uzupełniających wystawę modelach budowli jakie 1000 lat temu wzniesiono na Lednicy. Ważnym dopełnieniem zabytków oraz modeli są wielkoformatowe zdjęcia tytułowej wyspy, jej architektury i grodowych umocnień obronnych, a także prowadzące zwiedzającego po dziejach Ostrowa Lednickiego 52 plansze.

          Dzieje tytułowej wyspy przedstawiono na tle dziejów państwa, koncentrując uwagę na jego organizacji – tj. przełomie państwowym i jego determinantach, roli nowej religii chrześcijańskiej dla  twórców struktur tego wczesnego państwa oraz narzędzia z pomocą którego zaprowadzano „nowy ład” – tj. siłach zbrojnych władcy. Ten fragment ekspozycji zamknięto prezentacją sylwetek władców I. piastowskiej dynastii.

          Główną część ekspozycji stanowi jednak opowieść o Ostrowie Lednickim. Siłą tej części wystawy są pochodzące z wyspy zabytki luksusowe - związane z elitami, dalej przedmioty religijnego kultu oraz militaria. To właśnie te grupy zabytków stanowią o znaczeniu i bogactwie Lednicy. Ich zbiór stawia Ostrów Lednicki w rzędzie najbogatszych stanowisk archeologicznych, horyzontu X-XII-wiecznego, na terytorium między Renem, a Dnieprem.

          Bogactwo wyspy wyrażone jest w jej sakralnej i świeckiej architekturze – jednych z najstarszych tego typu obiektach naszych ziem. Ilustrują je modele lednickiego pałacu z kaplicą wyposażoną w baseny do liturgii chrztu oraz niewielkiego kościoła. W ich otoczeniu zobaczyć można zabytki stanowiące ich wystrój  - szkła okienne, części kandelabrów do ich oświetlenia, czy dachowe płytki.

          Zabytki kultu chrześcijańskiego tworzy wprawdzie niewielki ilościowo zbiór przedmiotów, jednak ich  ideologiczny wymiar jest wyjątkowy. Szczególne treści nowej religii łączą   się z najstarszą na naszych ziemiach  bizantyjską stauroteką – specjalnym rodzajem pojemnika – relikwiarza, przeznaczonego wyłącznie do przechowywania cząstek Drzewa Świętego Krzyża Chrystusowego. Relikwiarz ten trafić mógł na Lednicę jako jeden z darów cesarza Ottona III przeznaczonych Bolesławowi Chrobremu. Inne z zabytków tej grupy to używany w kościele grzebień z kości słoniowej, relikwiarzowa skrzyneczka, czy przepiękne okucie liturgicznej księgi.

             Znaczenie tytułowej wyspy w sieci najważniejszych ośrodków państwa  podkreśla również jeden z najliczniejszych na Słowiańszczyźnie Środkowej zbiór uzbrojenia odnalezionego tutaj przez archeologów. Hełm, kolczuga, miecze, platerowane srebrem groty włóczni, zachowane z drewnianymi styliskami siekiery, resztki oporządzenia konnych wojowników – ostrogi, strzemiona świadczą o ogromnej skali militaryzacji tego miejsca oraz o stoczonej tu bitwie rozegranej podczas przemarszu wojsk czeskiego księcia Brzetysława ku Gnieznu w 1038 r. Wśród militariów zwraca uwagę ta część uzbrojenia, która zaświadcza obecność wśród zbrojnych drużyn piastowskich panujących wojowników pochodzących ze Skandynawii. Najemni wojownicy z północy stanowili najpewniej trzon doborowych oddziałów naszych władców.

            Obok zabytków ważny ciąg narracji związany jest z prezentacją głównych elementów topografii Ostrowa Lednickiego. Poprzez wspomniane uprzednio plansze – ilustracyjne, ilustracyjno-tekstowe, narracyjne, jak i modele kamiennej architektury oraz zdjęcia zwiedzający ma okazję zapoznać się z charakterem zabudowy tego miejsca – mostami, które w przeszłości łączyły wyspę z lądem stałym (najdłuższe z nawodnych urządzeń komunikacyjnych znanych na naszych ziemiach), jego fortyfikacjami, drogami, budowlami kamiennymi i drewnianymi. W tej części ekspozycji mocno wyartykułowano znaczenie lednickiej budowli pałacowej oraz basenów do chrztu związanych z mającymi tu miejsce obrzędami przyjmowania nowej chrześcijańskiej wiary.

            Istotnych treści dostarczają też kolejne z planszy wskazujące na intensyfikację zasiedlenia ziem wokół wyspy, roli lądowej i wodnej drogi komunikacyjnej przy której zlokalizowano Lednicę, jak i szereg plansz związanych z tematyką wczesnopiastowskiego uzbrojenia.

            Ten dosyć spektakularny przegląd tak licznie zaprezentowanych zabytków, pochodzących, co należy podkreślić, z jednego stanowiska archeologicznego, uzupełnionych wspomnianymi planszami i innymi elementami wizualizacji ekspozycji, pozwoli zwiedzającemu, jak można sądzić, na ocenę rangi i znaczenia tego miejsca w czasach  budowy państwa polskiego oraz jego konsolidacji.

                                                                                                        J.Górecki

               

Serdecznie zapraszamy!!!

 

http://www.muzeum.bytom.pl

 

Fot.W.Kujawa

Archiwum